Günümüzde ebeveynler çocuklarını en iyi şekilde yetiştirmek, onlara öz güven aşılamak ve başarılı bireyler olmalarını sağlamak için büyük çaba harcıyor. Ancak bu çabalar bazen yanlış yönlendirmelerle sonuçlanabiliyor ve aşırı öz güven, empati eksikliği ve bencil davranışlar gibi özelliklerle tanımlanan narsistik eğilimlere yol açabiliyor. Peki, narsistik bir çocuk yetiştirmenin sebepleri nelerdir? Bu durumun uzun vadeli etkileri neler olabilir? Ve en önemlisi, nasıl önüne geçilebilir?
Narsistik Eğilimlerin Temelleri
Narsistik özelliklerin gelişmesinde hem genetik hem de çevresel faktörlerin rolü büyüktür. Özellikle çocukluk dönemindeki ebeveyn tutumları, narsistik eğilimlerin belirleyicilerinden biridir. İşte en yaygın sebepler:
1. Aşırı Övgü ve Abartılı Değer Verme: Çocuğun her yaptığı şeyi olağanüstü bir başarı gibi görmek ve sürekli onu yüceltmek, çocuğun kendisini diğerlerinden üstün görmesine sebep olabilir.
2. Şartsız Hayranlık ve Eleştirisizlik: Çocuğun hatalarının görmezden gelinmesi, ona gerçekçi bir öz değerlendirme becerisi kazandırmaz.
3. Aşırı Koruyucu Ebeveynlik: Çocuğun her ihtiyacını karşılamak, onun zorlanmasını engellemek, mücadele etmesine izin vermemek, gerçek dünyada karşılaşacağı zorluklarla baş etme becerisini geliştirmemesine neden olabilir.
4. Sevgiyi Başarıya Bağlamak: Çocuğun ebeveyn ilgisini ve sevgisini sadece başarıları üzerinden deneyimlemesi, onun insan ilişkilerini de bu doğrultuda kurmasına sebep olabilir.
5. Empatiyi Önemsememek: Eğer çocuk aile içinde empati, paylaşım ve sorumluluk gibi değerleri öğrenmezse, başkalarının duygularını göz ardı eden bir birey haline gelebilir.
Narsist Bir Çocuğun Gelişim Süreci
Narsistik eğilimleri olan çocuklar genellikle aşağıdaki özellikleri gösterir:
• Kendilerini sürekli övmeye ve özel hissettirmeye ihtiyaç duyarlar.
• Başkalarının duygularına karşı duyarsız olabilirler.
• Eleştiriye tahammülsüzlük gösterebilirler.
• Her zaman haklı olduklarını düşünerek tartışmalarda üstünlük kurmaya çalışırlar.
• Grup çalışmalarında iş birliği yapmaktan çok lider olmak isterler.
• Kendi hatalarını kabul etmekte zorlanırlar ve başkalarını suçlamaya eğilimlidirler.
Bu özellikler ergenlik döneminde daha da belirgin hale gelir ve yetişkinlikte sağlıklı ilişkiler kurmalarını zorlaştırır.
Ebeveynler İçin Çözüm Önerileri
Ebeveynlerin bilinçli tutumları, narsistik eğilimleri engellemede önemli bir rol oynar. İşte bu konuda dikkat edilmesi gerekenler:
1. Öz Güven ve Narsisizm Arasındaki Farkı Bilmek: Çocukların kendine güvenmesi önemlidir, ancak bu, başkalarını küçük görerek veya özel olduklarını düşünerek sağlanmamalıdır. Gerçek özgüven, yeteneklerin ve sınırların farkında olmayı içerir.
2. Dengeli Övgü Kullanmak: Çocukları motive etmek için övgü önemlidir ancak aşırıya kaçmamak gerekir. “Sen harikasın” yerine “Bu konuda çok çalıştın ve emeğinin karşılığını aldın” gibi emek ve çabaya vurgu yapan cümleler kullanılmalıdır.
3. Empatiyi Teşvik Etmek: Çocuklara başkalarının duygularını anlamayı öğretmek, onların daha sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olur. “Sence arkadaşın bu durumda nasıl hissediyor?” gibi sorular sorarak empati geliştirmeleri sağlanabilir.
4. Gerçekçi Geri Bildirim Vermek: Çocukları eleştirirken yapıcı olmak önemlidir. “Bu yaptığın çok kötü” yerine “Bu konuda biraz daha çalışırsan daha iyi olabilir” gibi yönlendirici ifadeler kullanılabilir.
5. Sınırlar Koymak ve Sorumluluk Vermek: Çocukların her istediklerini anında elde etmemesi, bazı şeyler için çaba göstermesi gerektiğini öğrenmesi gerekir. Evde küçük sorumluluklar vermek, sabır ve özdenetim kazanmalarına yardımcı olabilir.
6. Başarıyı Değil, Süreci Önemsemek: Çocukları sadece sonuç odaklı yetiştirmek yerine, süreci değerlendirmek önemlidir. “Kaç aldın?” yerine “Bu sınav için nasıl hazırlandın?” gibi sorular sormak, çocuğun kendini değerli hissetmesini sadece başarıya bağlamasını engeller.
7. Model Olmak: Çocuklar ebeveynlerini rol model alır. Eğer anne ve baba, empati kuran, alçakgönüllü ve iş birliğine açık bireylerse, çocuk da benzer özellikler geliştirecektir.
8. Bağımsızlık Kazandırmak: Çocukların kendi kararlarını vermesine ve hata yapmasına izin vermek, onların gerçekçi bir benlik algısı oluşturmalarına yardımcı olur.
Sonuç
Narsistik eğilimlerin önüne geçmek, erken yaşta başlayan bilinçli ebeveyn tutumlarıyla mümkündür. Çocuklara öz güven kazandırırken aynı zamanda empatiyi, sorumluluk almayı ve gerçekçi bir öz değerlendirme yapmayı öğretmek gerekir. Ebeveynler, çocuklarının hem bireysel başarılarını desteklemeli hem de onların toplum içinde sağlıklı ve sürdürülebilir ilişkiler kurmasını teşvik etmelidir. Unutulmaması gereken en önemli şey, çocukların en iyi şekilde yetişmesi için dengeli ve bilinçli bir yaklaşımın şart olduğudur.
Konuyla ilgili davet eden Rumeysa Hanım’a ve Tv42 ekibine teşekkür ederim.
Yayın linki;