Genç İHH ile Uzmana Sorduk programının 5. bölümü sizlerle. Mübarek Ramazan Ayı’nın çocuklara nasıl anlatılması gerektiğini konuştuk. İstifadeki olması dileğiyle.
https://youtu.be/as3mVZ42iAM?feature=shared
Okumak isteyenler için metni de sizlerle paylaşıyorum.
Çocuklar ve Ramazan Ayı
Ramazan ayı, İslam dininin en özel ve manevi anlamı yüksek dönemlerinden biridir. Bu kutsal ayda oruç ibadetiyle sabır, şükür ve paylaşma duygularımız pekişir. Ancak çocuklar için Ramazan ve oruç kavramları soyut olduğu için, onları bu konularla tanıştırırken yaşlarına ve gelişim seviyelerine uygun bir dil kullanmak önemlidir.
Çocuklar Oruç Tutmalı Mı?
Oruç, İslam dinine göre ergenliğe giren bireylere farz kılınmıştır. Bu nedenle küçük yaştaki çocuklara oruç tutmaları için baskı yapmak doğru değildir. Ancak çocukların dini ve ahlaki gelişimleri için Ramazan’ın anlamını küçük yaşlardan itibaren öğretmek önemlidir. Çocukların bu süreci zorlanmadan, severek ve anlayarak yaşamaları için ebeveynlerin bilinçli bir şekilde yönlendirme yapmaları gerekir. Oruç tutma fikrine alışmaları için onları zorlamadan, mini oruçlarla ve Ramazan’a özel etkinliklerle bu sürece dahil etmek adına etkili yöntemler geliştirmelidir.
Oruç İbadeti Nasıl Anlatılmalı?
Çocuklara ibadetleri anlatırken hassas bir yaklaşım benimsemek, onların dini konularla olumlu bir bağ kurmalarını sağlamak açısından önemlidir. Yanlış bir yöntem, çocukların dini konulara mesafeli yaklaşmalarına veya zorunluluk hissi nedeniyle ibadetleri baskı altında yapmalarına yol açar. İşte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
Çocukların Gelişim Düzeyi Göz Önünde Bulundurulmalıdır
Her çocuğun zihinsel ve duygusal gelişimi farklıdır. Küçük yaşlardaki çocuklar soyut kavramları tam olarak anlamayabilirler. Bu yüzden ibadetleri anlatırken somutlaştırmak ve günlük hayatla ilişkilendirmek önemlidir.
Oruç, sabah güneş doğmadan önce yemek yiyip, akşam güneş battığında yemek yemeyi bırakmak demektir. Oruç tutarken, yemek yemedikçe vücudumuzun gerçekten ne kadar ihtiyacı olduğunu daha iyi anlarız. Yani oruç, aç kalmak değil, biraz sabırlı olmak ve bedenimize bir süre yemek vermemek demektir. Ama unutma, oruç sadece yemekle ilgili değil, aynı zamanda bizden yardım isteyen insanları daha iyi anlamakla da ilgilidir. Oruç tutarken, aç kalan insanların ne hissettiğini düşünmek, onlara daha çok yardım etmek isteriz. Oruç, sabırlı olmak, ne kadar güçlü olduğumuzu görmek ve başkalarını düşünmek için güzel bir fırsattır.
Ramazan’ı Bir Şenlik Gibi Anlatın
Çocuklar için Ramazan’ı sıkıcı bir kısıtlama olarak değil, bir mutluluk ve dayanışma ayı olarak anlatmak gerekir. Sahurda birlikte uyanmak, iftar sofralarını paylaşmak, camilerdeki ışıkların ve mahyaların güzelliğini göstermek gibi unsurlar Ramazan’ı daha cazip kılacaktır.
Heves kırma
Ramazan geldiğinde aileler hazırlıklar içine girerler. İftar telaşı, sahur telaşı sarıverir. İftar ve sahur hazırlıklarında yardım etmek isteyen, sahura kalkmak isteyen çocukların heveslerini lütfen kırmayın. Aksine bu hazırlıkların yapılması için onlara teşvikte bulunun.
Çocuk, oruç tutma isteğiyle geldiğinde çocuğunuzun dayanamayacağını düşünseniz bile onu olumsuzluklar göstererek oruç tutmamaya ikna etmeyin. “Oruç tutmak istiyorum” diyen bir çocuğa “ama hava çok sıcak–susarsın, ama günler uzun acıkırsın, derslerden geri kalırsın” gibi yanıtlar yerine daha sağlıklı çözümlerde bulunun.
Örneğin; bugün tutma yarın tut, hafta sonu tut, çocuklar için dinimiz böyle haklar tanıyor, kullanalım senin için gibi.
Korkutma
“Oruç tutmazsan günahkâr olursun, Allah yakar, herkes ayıplar vs.” gibi klişe korkutucu tavırlar sergiliyorsanız, lütfen vazgeçin. Bu tavırlar çocuğa büyük bir korku ve suçluluk hissettirmenize sebep olup eylemi yapmaktan kaçınma davranışına sevk eder.
Saygı
Oruç tutmasa bile çocuğa Ramazan Ayında saygı muhakkak öğretilmelidir. Elinde yiyeceklerle, içeceklerle rahatça dolaşmamalı, gizli yemeyi tembihlemeliyiz.
Engel Değildir
Çocuklar, söylemlerimizi model alır. O yüzden çocuklar yanında “Ramazan Ramazan böyle yapılır mı, çalışılır mı, uğraşılır mı” gibi cümleleri kullanmanız, “Ramazan ayı geldiğinde yatan Müslümanlar” yetiştirmenize vesile olur. Oysa Ramazan Ayı, hiçbir şeye engel değildir. Hayatın devam etmesi, rutin işlerin işlemesi gerekir. Öbür türlü Ramazan’ın asıl amaçlarından olan “empati” kavramının gelişmesi de sağlıklı olmayacaktır.
Yaşlarına Uygun Açıklamalar Yapın
Çocukların gelişim düzeyleri göz önüne alındığında, 12 yaş öncesi dönemde somut düşünme baskındır. Bu yaş grubundaki çocuklar, soyut kavramları anlamakta zorlanabilirler. Bu nedenle, oruç ibadetini açıklarken net ve somut ifadeler kullanmak gerekir. 12 yaş sonrası ise soyut düşünme becerileri gelişmeye başladığı için, orucun manevi ve ahlaki boyutları da daha ayrıntılı şekilde ele alınabilir.
12 Yaş Öncesi İçin: “Oruç, sabah güneş doğduktan sonra akşam güneş batana kadar bir şeyler yememek ve içmemektir. Bu, sadece aç kalmak değil, aynı zamanda sabırlı olmayı öğrenmek ve yardıma ihtiyacı olanları düşünmek anlamına gelir. Tıpkı oyun oynarken sıra beklediğimiz gibi, iftar vaktine kadar sabretmeyi öğreniyoruz. İftar saati geldiğinde ailemizle birlikte oturup yemeğimizi yiyoruz ve bu bizi çok mutlu ediyor. Ayrıca Ramazan ayında daha çok iyilik yaparız, büyüklerimize yardım ederiz ve paylaşmayı öğreniriz.”
12 Yaş Sonrası İçin: “Oruç, yalnızca aç kalmak değil, aynı zamanda nefsi terbiye etmek ve sabrı öğrenmek için yapılan bir ibadettir. Oruç tutarken aç ve susuz kalan insanları daha iyi anlarız ve onlara yardım etme isteğimiz artar. Aynı zamanda kötü söz söylemekten, kavga etmekten ve başkalarına zarar vermekten kaçınarak kendimizi geliştiririz. Ramazan ayı, ruhumuzu ve bedenimizi temizleme zamanıdır. Gün boyunca sabredip iftar vaktine ulaştığımızda, bu sabrın sonunda gelen mutluluğun kıymetini daha iyi anlarız.”
Mini Oruçlar ile Alıştırma Yapın
Çocuklar tamamen oruç tutmaya hazır olmayabilirler. Bu yüzden “yarım gün orucu” ya da “sabah orucu” gibi uygulamalarla onları yavaş yavaş alıştırabilirsiniz. Bu sayede oruç tutma fikri onlara daha cazip ve eğlenceli gelebilir.
Eğlenceli ve Eğitici Aktiviteler Planlayın
Çocuklara Ramazan sevgisini aşılamak için:
• Ramazan takvimi hazırlayıp her gün bir iyilik yapmalarını sağlayabilirsiniz.
• Hikâyeler ve masallar anlatarak orucun anlamını pekiştirebilirsiniz.
• İftar veya sahur sofralarına onları da dâhil edip basit görevler verebilirsiniz.
Paylaşma ve Yardımlaşmayı Ön Planda Tutun
Ramazan’ın en önemli yönlerinden biri yardımlaşmadır. Çocuklarla birlikte ihtiyaç sahipleri için yardım kolisi hazırlamak, kumbaralarında biriktirdikleri paraları bağışlamaları için teşvik etmek gibi etkinliklerle bu bilinci kazandırabilirsiniz.
Örnek Olun
Çocuklar en çok anne babalarını gözlemleyerek öğrenirler. Oruç tutarken sabırlı olmak, şikâyet etmemek, hoşgörülü ve nazik davranmak, onların Ramazan ayına bakışını olumlu yönde etkileyecektir.
Hatırımızda kalsın ki Ramazan ayını çocuklara anlatırken sevgi dolu, eğlenceli ve öğretici bir yaklaşım sergilemek, onların bu manevi ayı olumlu bir şekilde içselleştirmelerini sağlayacaktır. Böylece Ramazan, onlar için sadece bir ibadet ayı değil, aynı zamanda paylaşmanın, sabrın ve birlikteliğin anlamını keşfettikleri güzel bir dönem haline gelecektir.