Şu cümleleri kurduğunuz birileri oldu mu hiç hayatınızda: “Sen çok iyi bir insansın ama beni anlamıyorsun.”
Bu soruyu soruyorum. Çünkü çok iyi insanlara sahip olduğumuz ama bizi anlamadıklarını hissettiğimiz muhakkak olmuştur. Onlardan bir türlü kopamadığımız ama anlaşılmayı da hep beklediğimiz kişiler… Ah biraz kendini benim yerime koysa, diye hayıflandığımız, empati kurmasını beklediğimiz sempatik kişiler!
Empati bireyin karşısındaki kişinin yerine kendisini koyması, sempati ise karşıdaki kişinin duygularını hissetmek durumları karşıdakinin gözüyle görmektir. Empati kişileştirilirse sempatiye dönüşür, öteki ayrımı yapılamaz.
Empatide karşımızdaki kişinin kararları ve yaşantısı üzerinden anlamaya çalışırken, sempatide kendimizi onun yerine koyup bu olayı kişiselleştiririz.
Empati, birinin dünyasını keşfetmek için en önemli araçtır ve karşısındaki kişiye değer vermeyi, koşulsuz kabul edebilmeyi, hissettiklerini hissedilmeyi ve bunu karşı tarafa yansıtması, onun bakış açısıyla bakabilmesidir.
Empati duygusu bebeklikte oluşmaya başlar. Annemizin bize verdiği sevgi, ilgi, bizi anlaması ve dinlemesi, bunları bize iletebilmesi empati duygumuzu geliştirir. Bu büyüdükçe çevremizdeki bireylerden tarafından da kazanılır. Anne babamızın bizi anlarken çevresindeki insanları da anlayabilmesi, onlarla da empati yapabilmesi empatinin bize koşulsuz olduğunu öğretmiş olur. Empati yaparken duyguları fark ederek ve anlayarak iletişim kurabilmek ve bunu karşı tarafa yansıtabilmek sempatiye dönüşmesini engeller.
Eğer size karşı taraftan empati yapamadığınıza dair eleştiriler geliyorsa, şunlara dikkat ederek empati yaptığını hissettirebilirsiniz.
Önce kendi duygularınızın farkına varın.
Karşımızdaki kişiyi anlayabilmek için ilk olarak kendimizi anlamak, duygularımızın farkına varmak gerekir. Kendimizin bir durum karşısında ne hissettiğini, hissedilmesi gereken duygunun ne olduğunu bilemezsek bir başka kişinin duygularını yargılar ve aynı durumu yaşadığımızda onun gibi hissetmek isteriz. Bu yüzden kendimiz olabilmek ve duygularımıza sahip çıkabilmek, sağlıklı şekilde onları yaşayabilmek için ilk olarak duygularımızı bilmeliyiz.
Sempati yaptığınızın farkında olun.
Sempati yaptığınızın farkında olmak için ilk olarak sempatinin özelliklerini bilmeli ve bunu davranışlarımızla kıyaslamalıyız. Sempati yaparken durumu kişiselleştiririz ve kendimizi onun yerine koyup anlamaya çalışırken duygularımızı ve düşüncelerimizi kontrol edemezsek sempati yapmış oluruz.
Dinlediğinizi ve anladığınızı hissettirin.
Karşıdaki kişiyi etkin şekilde dinleyebilmek, onunla aynı anda olabilmek ve anlattıklarını anladığını hissettirecek ifadeler kullanmak gereklidir. Bunun için “evet, anlıyorum, Hımm”gibi sözcükler kullanarak, kafa sallayıp onaylayarak, göz teması kurarak karşımızdaki kişiyi dinlediğimizi, anladığımızı ve onun için orada olduğumuzu hissettirebiliriz.
Sözünü kesmemek veya sözü bittiği an, ben de şunları şunları yaşadım diyip karşımızdaki insanın yaşadıklarını hafife almamalıyız ve ona odaklanmalıyız. Aksi takdirde onu daha çok kırabilir ve içine kapanmasına neden olabiliriz.
Ben dili kullanın
Ben dili kullanmak ilişkilerimizin daha sağlıklı olmasını sağlar. Çünkü ben dilinde karşımızdaki kişiyi yargılamak yerine kendi duygularımızı ve hissettiklerimizi belirterek düşüncelerimizi söyleriz. “Böyle yapmanı istemiyorum” yerine “bu davranışın beni kırıyor, lütfen bunu yapma” demek, karşımızdaki bireyin empati yapmasını ve bizi anlamasını sağlar.
Sonucu değil, nedenini yargılayın.
Karşımızdaki ile iletişim kurarken bizimle paylaştığı konularda sonucunu yargılamak yerine neden böyle olduğunu anlamaya çalışmak ve bunu onunla tartışarak çözümlemek empati yapabilmemize yardımcı olur. Sempati yapan bireyler sorunu kişiselleştirip sonucu yargılar fakat empati yapabilen bireyler nedeni konuşup bunun üzerinde durarak hangi şartlar altındayken yaptığını düşünüp anlamaya çalışır ve karşısındaki birey gözünden değerlendirmiş olur.
Duyguları anlamaya çalışın.
Karşımızdaki kişinin sorunlarını ve anlattıklarını dinlerken en önemli olanı onun duygularını öğrenmek, neler hissettiğini sormak ve bunu fark etmesini sağlamaktır. Karşımızdaki kişiye duygularını sormak onun duygularını önemsediğini anlaması kendisini değerli hissettirir. Aynı zamanda duygularını ön plana alarak iletişim kurmak, empati yapabilmenin ilk koşullarındandır.
Benzerlikleri fark edin.
Birey karşısındakiyle benzer özellikleri olduğunu fark edince kendisini onun yerine koyar ve yaşadıklarını kişiselleştirir. Bu durumda sempati yapmış olur. Örneğin bir annenin çocuğunun onun yaşadığı zorlukları kendi çocukluğuna benzetmesi ve çocuğunun yaşamaması için onun yerine kararlar alması, sorunlarını annenin çözmesi, annenin sempati geliştirmesidir. Böyle bir durumda anne çocuğunun elinden bağımsızlığını, düşünce ve duygularını almış olur. Bunun yerine onu anladığını ve sorunlarını kendisinin çözebileceğine inandığı ve çözerken yol gösterici olacağını hissettirmelidir. Bunu yaptığı zaman empati kurabilmiş olur.
Öteki ayrımını yapın.
Bir kişi ya da durumdan çok fazla etkilenmişseniz empati kapılarını açarsınız fakat bu durum için çözüm odaklı düşünerek harekete geçersiniz empatiyi tam anlamıyla yapabilmişsinizdir. Ama bu durumu içselleştirip öteki ayrımını yapamayıp, duygularınızı kontrol edemezseniz sempati yapmaya başlarsınız. Empati yapabilmek için karşımızdaki kişinin gözünden olaylara bakabilmeli ve iletişim bittiğinde bu durumdan çıkabilmeli sürekli o anda kalmamalıyız.